تا همین 5-6 سال گذشته همه یک نوع بانک می‌شناختند، آن هم بانک‌های خصوصی و دولتی برای ذخیره و سرمایه‌گذاری پول بود، اما به تازگی برخی پدر و مادرهای جوان در حال بیرون آوردن سرمایه خود از‌‌ همان بانک‌ها و شتافتن به بانکی جدید هستند.

تا همین 5-6 سال گذشته همه یک نوع بانک می‌شناختند، آن هم بانک‌های خصوصی و دولتی برای ذخیره و سرمایه‌گذاری پول بود، اما به تازگی برخی پدر و مادرهای جوان در حال بیرون آوردن سرمایه خود از‌‌ همان بانک‌ها و شتافتن به بانکی جدید هستند: «بانک خون بندناف.» در این مطلب ضمن گفت‌وگو با تنها استاد دانش‌آموخته و صاحب‌نظر کشورمان در زمینه کاربرد سلول‌های خون بندناف نگاهی هم به فعالیت مراکز دانشگاهی و غیر دانشگاهی ذخیره و اهداکننده سلول‌های بنیادی خون بندناف داریم.

---

بندناف که در ابتدای تولد جدا شده و دور انداخته می‌شود، حاوی سلول‌های بنیادی است. بانک‌ خون بندناف، خون بندناف نوزادانی را که با هدف خیرخواهانه به این مرکز اهدا می‌شود، جمع‌آوری و بعد از انجام آزمایش‌های لازم تا مدت 30 سال نگهداری می‌کند. ظرف این 30 سال اگر بیماری به سلول‌های بنیادی نیاز پیدا کرد، بانک خون بندناف شرایط اهدا را برای بیمار نیازمند مهیا می‌کند. با وجود این، نه تنها آمار اهدا در ایران پایین است بلکه بسیاری از والدین با آگاهی از کاربرد این خون برای درمان بسیاری از بیماری‌ها پای خود را در یک کفش می‌کنند که خون بندناف به طور خصوصی تنها برای فرزند خودشان نگهداری شود. این افراد به بخش بانک خصوصی خون بندناف مراجعه و پس از عقد قرارداد حدود یک میلیون تومانی آزمایش‌ها و عمل استخراج سلول‌های بنیادی از خون بندناف را خواستار می‌شوند و از آن پس ماهانه 100 هزار تومان برای نگهداری سلول‌های بنیادی در تانک‌های نیتروژن مایع می‌پردازند. به گفته دکتر مرضیه ابراهیمی، مدیر بانک عمومی خون بندناف رویان اثربخشی خون بندناف زمانی است که از هر بند ناف 500 میلیون سلول بنیادی استخراج شود، در مواردی سلول‌های استخراج شده از یک بندناف به 10 میلیون هم نمی‌رسد، اما خانواده‌ها باز هم اصرار دارند که مرکز، خون بندناف را برای آنها ذخیره کند چرا که مراجعه به بانک خون بندناف میان خانواده‌ها مد شده است.

---

1. انجام آزمایش‌های تشخیصی سلامت مادر در ماه نهم بارداری
2. رویت جواب آزمایش و تایید توسط پذیرش مرکز و سپس پرداخت 835 هزار تومان هزینه جمع‌آوری و فریز کردن نمونه و پرداخت سالانه 104 هزار تومان بابت نگهداری از نمونه.
3. عقد قرارداد و دریافت کیت خون‌گیری. برای اطلاع از موارد فسخ قرارداد به این آدرس مراجعه کنید:
 http: //rsct. ir/fa/module. php/Faq/#question28
4. جمع‌آوری 60 تا200 سی‌سی نمونه در شرایط استریل و بدون دخالت در امر زایمان.
5. تحویل نمونه جمع‌آوری شده به بانک خون: پس از جمع‌آوری خون بندناف، کیسه خون طبق دستورالعمل ارائه شده درون فلاسک قرار گرفته و حداکثر طی 24 ساعت و با حفظ دمای حدود 4 تا 8 درجه سانتی‌گراد به بانک خون بندناف رویان منتقل می‌شود.
6. پردازش سلولی و فریز نمونه: نمونه دریافت شده ابتدا از نظر حجم و تعداد سلول مورد بررسی قرار گرفته، اگر حجم آن حداقل 50 سی‌سی و تعداد سلول آن حداقل 250 میلیون باشد، وارد آزمایشگاه پردازش سلولی می‌شود. در غیر این‌صورت با اطلاع به خانواده، قرارداد فسخ و طبق قرارداد هزینه مسترد می‌شود. روی نمونه‌هایی که حداقل شرایط استاندارد را دارند، بررسی آزمایش‌های میکروبی و ویروسی و HLA و سنجش کلونی و فلوسیتومتری انجام شده و در نهایت در شرایط دمایی 196- درجه سانتی‌گراد در تانک‌های مخصوص فریز و برای مدت طولانی نگهداری می‌شود.
7. صدور کارت ویزیت: مادر 6 ماه بعد از زایمان باید آزمایش‌های ماه نهم را تکرار کند. بنابراین صدور کارت فریز مشروط به دریافت جواب آزمایش‌های 6 ماه بعد از زایمان است که پس از طی این مرحله نمونه از تانک قرنطینه به تانک دائمی منتقل می‌شود.

---

این عمل بسیار ساده است و برای مادر و نوزاد درد و خطری ندارد. به محض تولد، بندناف بریده می‌شود و نوزاد به پرستار تحویل داده می‌شود. پزشک با محلولی استریل قسمتی از بندناف را که به جفت وصل است، استریل می‌کند. سپس سرنگی را در ورید بندناف وارد کرده و خون از سوزن وارد لوله‌ای شده و از آنجا به کیسه‌ای منتقل و در آن جمع می‌شود. تمام این مراحل تنها چند دقیقه وقت می‌گیرد.

---

•  هماهنگی دهنده و گیرنده سلول‌های بنیادی ساده‌تر است، زیرا نیازی نیست بافت‌های دهنده و گیرنده به نسبتی که در اهدای سلول‌های بنیادی مغز استخوان لازم است، مثل هم باشند.
•  خون بندناف به احتمال کمتری دچار پس‌زدگی‌های کشنده می‌شود.
•  خون بندناف به احتمال بسیار کمتری توسط ویروس‌ها آلوده می‌شود، در نتیجه گیرنده دچار عفونت‌های جدی نمی‌شود.

---

 سلول‌های بنیادی مغز استخوان معمولا ظرف 18 روز ساخت سلول‌های جدید را شروع می‌کنند. این عمل در مورد سلول‌های خون بندناف یک یا 2 هفته طول می‌کشد.
 اهداکننده می‌تواند چند واحد از سلول‌های بنیادی مغز استخوانش را اهدا کند. در حالی که اهداکننده سلول بنیادی خون بندناف تنها یک واحد را می‌بخشد.  درگذشته گفته می‌شد خون بندناف مقدار محدودی دارد و ممکن بود سلول‌های بنیادی استخراج شده از آن برای درمان یک بیمار کافی نباشد. اما امروزه پیشرفت علم به جایی رسیده که می‌توان برای بیمار از دو دهنده مختلف سلول بنیادی خود بندناف دریافت کرد.

---

سلول‌های بنیادی سلول‌های نابالغی هستند که می‌توانند به انواع دیگر سلول‌های بدن تبدیل و تکثیر شوند. بندناف در بدو تولد مقدار قابل توجهی از این سلول‌ها دارد که می‌توان با جمع‌آوری آنها برخی بیماری‌ها مثل بیماری‌های خونی از قبیل لوسمی، لنفوم، کم‌خونی سلول‌های داسی شکل و همچنین بیماری‌های ناشی از آسیب مغز استخوان به دنبال پرتودرمانی یا شیمی درمانی را درمان کرد. برای درمان با سلول‌های بنیادی این سلول‌ها به خون بیمار تزریق می‌شوند تا بتوانند سلول‌های خونی سالم را بسازند. متخصصان معتقدند ابتدایی‌ترین سلول‌های بنیادی جنینی می‌توانند به درمان انواع مختلف بیماری‌ها از جمله آلزایمر و دیابت هم کمک کنند، اما این اهداف فعلا در حد تئوری باقی مانده است.

---

خیر. مغز استخوان هم سلول‌های مشابهی دارد که سلول‌های خونی را می‌سازند. هر دو نوع این سلول‌ها را می‌توان به بیمار نیازمند تزریق وریدی کرد تا در بدنش سلول‌های خونی ساخته شوند. سلول‌های بنیادی مغز استخوان با سلول‌های بنیادی خون بندناف تفاوت‌هایی دارد، از جمله این‌که سلول‌های بنیادی خون بندناف می‌توانند به انواع بیشتری از سلول‌ها تبدیل شوند. مزیت سلول‌های بنیادی خون بندناف به سلول‌های بنیادی مغز استخوان در این است که سلول‌های بنیادی خون بندناف چندان بالغ نشده‌اند و به همین دلیل بدن فرد گیرنده به احتمال کمتری آنها را رد می‌کند. مزیت دیگر این‌که اهدای سلول‌های بنیادی بندناف بسیار راحت و ایمن است، درحالی که اهدای سلول‌های مغز استخوان مراحل پیچیده‌ای دارند و اهداکننده باید تحت بیهوشی و همچنین خطر عفونت قرار گیرد. از طرفی جمع‌آوری سلول‌های بنیادی مغز استخوان نسبت به جمع‌آوری سلول‌های بنیادی خون بندناف به زمان‌ بیشتری نیاز دارد. البته یکی از معایب سلول‌های بنیادی خون بندناف طولانی بودن مدت اثردهی آنها بعد از انتقال به بدن است.

---

بانک خصوصی خون بندناف نوعی تجارت است که موسسات ذی‌ربط خون بندناف فرزندتان را تا سال‌ها نگهداری می‌کنند و بابت نگهداری از آن هزینه بسیار بالایی دریافت می‌کنند. متاسفانه مردم تصور می‌کنند اگر در آینده فرزندشان هر بیماری‌ گرفت می‌توان با این سلول‌ها تمام مشکلات او را برطرف کرد. اما قضیه اصلا این‌طور نیست. این روز‌ها همه بانک‌های خصوصی خون بندناف، والدین را قانع می‌کنند که با نگهداری از خون بندناف فرزندشان، سلامت او را تضمین می‌کنند. اما باید دانست بیماری‌هایی که با سلول‌های بنیادی درمان می‌شوند، نادرند، از جمله کم‌خونی سلول‌های داسی شکل، کم‌خونی آپلاستی، لوسمی، لنفوم، نقص ایمنی شدید و دیگر بیماری‌های غیر معمول. حتی اگر خدای نکرده فرزندتان به یکی از این بیماری‌ها هم مبتلا شود خون بندناف تنها درمان او نیست. بد نیست بدانید بنا به گزارش انجمن متخصصان اطفال آمریکا هر کودکی که خونش در بانک‌های خصوصی بندناف نگهداری می‌شود، در طول زندگی خود به احتمال بین یک در هزار تا یک در 200 هزار از این خون استفاده می‌کند. بانک‌های عمومی خون بندناف از افراد جامعه می‌خواهند که بندناف خود را به این مراکز اهدا کنند تا اگر بیماری به سلول‌ بنیادی احتیاج داشت این مراکز بتوانند آن کودک را نجات دهند.

---

اگر احیانا فرزندتان به یکی از بیماری‌های نادر ذکر شده مبتلا شد خون بندنافی که شما با این همه هزینه برایش نگهداری کرده‌اید به درد او نمی‌خورد. در این موارد بیمار سلول‌های بنیادی فردی را نیاز دارد که به این بیماری مبتلا  نیست.  خونی که در بانک خون بندناف ذخیره می‌کنید، برای خود فرزندتان سودمند نیست اما خواهر یا برادر او می‌‌توانند از آن برای درمان بیماری‌های لوسمی، کم‌خونی سلول‌های داسی شکل، لنفوم هوچکین یا تالاسمی بهره ببرند. پزشکان معمولا به والدینی که در خانواده‌شان سابقه ابتلا به یکی از انواع این بیماری‌های نادر وجود دارد، توصیه می‌کنند برای ذخیره‌سازی خون بندناف به طور خصوصی اقدام کنند.  هزینه اقدامات اولیه برای استخراج و آزمایش‌های لازم قبل از نگهداری حدود یک میلیون تومان و از آن پس سالانه 100 هزار تومان برای نگهداری از نمونه خونی است. در ضمن برای اقدام به اهدای خون بندناف یا ذخیره خصوصی آن باید از مدتی قبل از زایمان اقدام کنید. این تصمیمی نیست که بتوان در دقیقه 90 گرفت.

م: Bartarinha.ir